Azerbaycanda delüviyal kökenli çorak topraklar ve onların islah ortamı

Font:      

Özet
Azerbaycanda delüviyal kökenli çorak topraklar, asasen, ülkenin meyilli düzenlik sahasında yayılmıştır. Böyle toprakların fiziki-kimyasal hassaları kötü olduğundan onlar köy tasarrüfatında çok az miktarda kullanılıyor. Şu topraklardan faydalı kulanmak için bazı islah tedbirleri yapmak gerekiyor. Lakin bu işi gerçekleşdirmek için, her şeyden önce, şu toprakların oluşma və islah ortamını bilmek gerekiyor.
Araştırmalarımız sonucu belirlendi ki,, delüvial kökenli çorak ve çoraklaşmış topraklar oluşduğu ortamdan asılı durumda net bir kanunauyğunluğa malikdir. Delüvial yamaçların yukarı hissesinde yayılmış boz-linyit çoraklaşmış toprakların A katı beyazımtıl rengde olup, gevrek kuruluşa, killiceli terkibe ve katman-toz gibi kuruluşa malikdir. Toprağın B katında killilik artımla beraber kuruluş forması top-keltenli olur. Toprağın C katında çok miktarda sulfat ittihadı toplanmıştır.
1-çi çizildeki rakamlardan belirlendi ki, toprağın üst katında humusun miktarı 1-2%, bazen 2-3% arasında tereddüt ediyor, alt katlarda ise keskin surette eskiliyor. CaCO3-ün miktarı çok fazla olmayıp toprak profilinde beraber şekilde paylanmıştır. Alçının miktarı ise azdır.
Toprak killiceli ve çorak olup, kesin çoraklaşmıştır. Yudulmuş natriumun büyük hissesi toprağın morfoloji bakımdan çok çoraklaşmış orta katında değil, ondan aşağı katta toplanmıştır. Bütün bunlar delüvial yamaçların yukarı hissesinde toprakların çok derin bozlaşmasını, ve ya şu sahada çoraklaşma gidişatının yakın zamanlarda başlandığını isbatladı.
Delüvial yamaçların orta hissesinde yayılan topraklar başka özeliklere malikdir. Buranın toprakları, asasan, boz çoraklardan ibarettir. Toprağın A katının kalınlığı az, kuruluşu katman-prizma şeklindedir. B katı çok sert ve sutunlu kuruluştatır.
2-çi çizildeki rakamlardan belli olur ki, humus toprak profilinde alt katlara doğru tedricen eskiliyor. Alçı asasen toprağın alt katlarında çok toplanmıştır. CaCO3-ün miktarı nisbette çoktur. Toprağın mekaniki terkibi ağır killi, çoraklığı ise çok yüksekdir. Çok çoraklaşmış katlarda duzların mikdarı 2%-dən daha çokdur. Şuranın toprakları çorak olduğundan yudulmuş natriumun mikdarı, demek olur ki, toprağın bütün katlarında yüksekdir. Yudulmuş natriumun maksimumu (kationların toplamından 30%-dən fazlası) toprağın sütünlu-çorak katında toplanmıştır. Bazen yudulmuş natriumun çoğu hissesi toprağın çorak katından aşağıda da toplanmış olur ki, bu da şu topraklarda çoraklaşma gidişatının devamlı olmasını, bozlaşma gidişatının başlandığını belliidiyor.
Delüvial yamaçların şleyf hissesinde boz-kemre çorak topraklar yayılmışdır. Bu topraklar adaten bitki örtüyünden mahrumdur. Bunların üzeri kalınlığı 3-5 sm olan çok sertleşmiş ve ayrı-ayrı formalara parçalanmış kemrelerle örtülmüşdür. Kemreden aşağıda 2-3 sm kalınlığında gevrek kuruluşlu yarımkat, ondan aşağıda ise çok sertleşmiş sütünluı B katı oluşur. Diametri 2-3 sm olan çatlar vasitası ile ayrı-ayrı formalara parçalanmış sütün kat 25-35 sm kalınlığındadır. Toprağın C katında kristallik alçı toplanmışdır.
3-cü çizildeki rakamlardan aydın olur ki, bu topraklarda humusun mikdarı azdır. CaCO3 5-6%, hikroskopik suyun miktarı ise 6-7,5%-dir. Fiziki kilin 80%-den çok olması şu toprakların ağır killi olduğunu belliidiyor. Toprakda duzların miktarı 3%-a kaderdir. Yudulmuş natriumun çoğu (38-40%) toprağın üst katlarında toplanır. Şu topraklar doğal halda bitkilərin gelişmesi için uyğunsuzdur. Şunlardan kullanmak için toprağı her hektara 10-1, ton hisabı ile gips vermekle islah etmək gerekiyor.Şu sonuca varırız ki, ulusda delüvial kökenli çorak topraklar yamaçların yukarı hissesinde keskin çoraklı olup bozlaşmıştır.
Yamaçların orta hissesinde yayılan orta sütunlu çorak topraklar bozlaşma gidişatına maruz kalıyorlar. Şleyf hissesinin toprakları ise tipik çorak olup kemrelidir.
Yamaçların yukarı hissesinin topraklarından her hektara 3-5 ton hisabı ile alçı vermekle kullanmak olur. Orta ve şleyf bölgenin topraklarından kulanmak için her hektara 15 ton hisabı ile gips, ve ya 10 ton alçı ve 40 ton dışkı vermek gerekiyor.



Okunub: 1978

Yorumlar: 0
Bu mekaleye fikir bildir ve ya yorumlara bak

Kitapları

Şirvan ovalığı toprakların çoraklaşması ve onunla mucadele araştırmaları Şirvan ovalığı toprakların çoraklaşması ve onunla mucadele araştırmaları
Mil ovalığı topraklarının islahı Mil ovalığı topraklarının islahı
Azerbaycanın killi çoraklıklarının hizlı islahı Azerbaycanın killi çoraklıklarının hizlı islahı
Dellüvial çorak topraklar ve şunların islah soruları Dellüvial çorak topraklar ve şunların islah soruları
Azerbaycan ovalığ kısmının delüvial çorak toprakları Azerbaycan ovalığ kısmının delüvial çorak toprakları
Azerbaycanda çorak topraklar ve onların iyileştirilmesi Azerbaycanda çorak topraklar ve onların iyileştirilmesi
Dağlarım benim Dağlarım benim